Dotychczasowe rozważania na temat pokoju opierały się w przeważającej części na tekstach traktatów i pismach historyków. Jednakże zagadnienie kończenia wojen w starożytnej Grecji może być również ujmowane w inny sposób. Teatr grecki odgrywał szczególną rolę w społeczeństwie Hellady. Na scenie odbijały się nastroje społeczności. Z tego powodu analiza dramatów może stanowić bogate źródło informacji na temat ówczesnych Greków. Już sam fakt, iż sztuki były wystawiane przed widownią składającą się z wielu klas ateńskiego społeczeństwa miał wpływ na dobór tematów. Treść przedstawienia musiała uwzględniać aktualne poglądy widzów, a przynajmniej najbogatszych z nich. Ich wystawianie w ramach konkursu przy okazji Dionizjów oraz Lenajów pozwalało na ocenienie czy sztuka została pozytywnie odebrana[1].
Zasadne wydaje się twierdzenie części badaczy, iż nie można rozpatrywać dramatu greckiego jedynie jako literatury. Goldhill na przykład wyraźnie wskazuje na miejsce dramatu w ramach ówczesnej demokracji greckiej:
…dramat nie podąża za demokratyczną linią polityki, lecz bardziej (festiwal) sam w sobie, jego organizacja i struktura są w V wieku, pomimo wcześniejszych początków i późniejszego rozwoju, w pełni instytucją demokratycznego polis (…). Rytuały wykonywane przed przedstawieniem, ustanawianie oraz administracja festiwalem, a nawet sposób siedzenia publiczności w pełni reprezentują ideały oraz praktyki demokracji i sprawiają, że teatr jest instytucją analogiczną do sądów oraz zgromadzeń – wszystkie trzy wielkie instytucje wyrażają logos poprzez słowa[2].
Sędziowie poszczególnych rywalizacji w ramach festiwali, ale również aktorzy i chórzyści byli losowani ze zgłoszonych list. W ten sposób w głównym stopniu o ich obsadzeniu decydowała przypadkowość. Podobny sposób wyłaniania sędziów funkcjonował w przypadku sądów czy Igrzysk Olimpijskich. Wstęp na przedstawienia początkowo był bezpłatny i otwarty również dla cudzoziemców. W odpowiedzi na wprowadzenie opłat za wstęp powołano fundusz mający umożliwić najuboższym uczestnictwo w wydarzeniu. Ta praktyka była analogiczna do reform Peryklesa, zgodnie, z którymi najubożsi obywatele otrzymywali pieniądze w zamian za uczestnictwo w Eklezji[3].
Dla niniejszej pracy ważniejsze jest jednak to, w jaki sposób same dramaty odnosiły się do otaczającej rzeczywistości, w szczególności do kwestii pokoju.
Dramat ateński dzielił się na trzy rodzaje: komedie, tragedie i dramaty satyrowe. W pierwszej grupie ukażę twórczość Arystofanesa i Eupilosa. W drugiej zaprezentuję dzieła Ajschylosa i Eurypidesa ze szczególnym uwzględnieniem ostatniego. Natomiast dramaty satyrowe z uwagi na brak odniesień do pokoju w zachowanych ich fragmentach pominę.
Komedie w najbardziej bezpośredni sposób odnosiły się do aktualnych wydarzeń politycznych i kulturowych. Pojawiają się w nich osoby znane publicznie, nawet, jeśli występowały pod zmienionym imieniem. Natomiast w tragediach są to najczęściej aluzje do sytuacji, w jakiej znajdowało się państwo. Było to związane z ukazywaniem w nich mitów, które przystosowywano do czasów, w których tworzył autor.
[1] P. Wilson, Tragic Honours and Democracy: Neglected Evidence for the Politics of the Athenian Dionysia, CQ LIX, 2009, s. 21-22.
[2] S. Goldhill; Civic Ideology and the Problem of Difference: The Politics of Aeschylean Tragedy, Once again, JHS CXX, 2000, s. 35.
[3] P. J. Rhodes Nothing to Do with Democracy: Athenian Drama and the Polis, JHS CXXIII, 2003, s. 109.