Negocjacje
Kolejnym znaczącym krokiem w ewolucji Koine Eirene był pokój Nikiasza zawarty w 421 między Spartą a Atenami. Kończył on pierwszy okres wojny peloponeskiej zwany archidamijskim. Obie strony były wtedy chwilowo wyczerpane konfliktem i nie widziały szans na swoje ostateczne zwycięstwo. Dla tego były zainteresowane zawarciem pokoju.
Poprzedził go roczny rozejm między oboma państwami, w czasie, którego prowadzono negocjacje pokojowe1. Po zakończeniu rozejmu Ateńczycy spróbowali przechylić losy wojny na swoją korzyść. Skończyło się to śmiercią głównych zwolenników dalszego prowadzenia wojny po obu stronach. Dzięki temu do głosu doszli politycy, którzy dążyli do zakończenia konfliktu2.
Negocjacje były prowadzone najprawdopodobniej w Delfach. Wskazuje na to umiejscowienie ich na początku tekstu traktatu. Zajmowały one również ważne miejsce w umowie rozejmowej3. Rozmowy trwały dość długo i zakończyły się dopiero po groźbie Sparty, że założy ona bazy w Attyce w celu jej całorocznej okupacji.
Warunki traktatów
Traktat pokojowy był dość szczegółowy i został zawarty na pięćdziesiąt lat. Obie strony uzgodniły, które miasta miały zostać oddane drugiej stronie oraz jakie będą zasady zwrotu jeńców. Kopie traktatu miały zostać złożone w Olimpii, Delfach, na Istmie Korynckim, w Atenach i w Sparcie4. Każda ze stron wysłała po siedemnaście osób do podpisania go. Wśród nich byli obaj królowie spartańscy, natomiast stronę ateńską reprezentowało wielu spośród czołowych polityków. Traktat miał być ratyfikowany przez sojuszników Sparty. Państwa Ateńskiej Arche były reprezentowane przez Ateny5.
Traktat Nikiasza ten nie wystarczył do zapewnienia pokoju w Helladzie. Głównym powodem była niechęć sojuszników Sparty do wypełnienia jego warunków. Zaczęli oni tworzyć koalicję wymierzoną przeciwko obu mocarstwom greckim. Wobec tego Sparta zwróciła się do Aten z propozycją zawarcia sojuszu. Oba państwa zgodziły się na nie wszczynanie wojny bez zgody drugiego. W przypadku ataku na któreś z państw, drugie miało udzielić mu pomocy. Ponadto w przypadku buntu helotów Ateny zobowiązywały się wesprzeć Spartan. Sojusz miał obowiązywać przez pięćdziesiąt lat i być odnawiany co roku. Jego kopie złożono w Atenach i Sparcie, a podpisały go te same osoby, co poprzedni traktat6.
Układy o pokoju i o sojuszu między Atenami a Spartą należy traktować łącznie. Ponieważ ich treść się uzupełnia i tworzy całość, która pozwala na wskazanie konkretnych cech Koine Eirene. Jest to rezygnacja z wojen między oboma państwami oraz próba ustalenia stref wpływów. Dzięki temu miały wygasnąć przyczyny konfliktów. Ponadto oba państwa próbowały narzucić swoją wolę reszcie Greków i zagrozić sankcjami na wypadek nie zastosowania się do jego warunków7.
Mimo niezapisanych wprost warunków o autonomii polis pojawiają się informacje o ograniczeniu ich stosowania w stosunku do państw należących do Arche. Wysłanie licznych delegacji do podpisania traktatów wskazuje na znaczną rolę, jaką im przypisywano. Obejmowały one swoim zasięgiem również całą Helladę. Na ich charakter wskazuje również złożenie jego kopii w Delfach oraz Istmie Korynckim.
Interpretacja
Jednak nie można Pokoju Nikiasza uznać za pełną formę Koine Eirene. Jest to związane z istnieniem dwóch państw hegemonicznych w Helladzie. Ponadto oba mocarstwa uważały, że traktaty nie mają formy nieograniczonej w czasie i mogą wygasnąć po kilku latach8. To ograniczenie nie występowało w późniejszych traktatach dotyczących Koine Eirene. Jego treść jest dość szczegółowa, co nie występuje w Koine Eirene. Również istnienie dwóch traktatów nie występowało w klasycznej formie pokoju powszechnego. Warunki traktatu były ustalane przez dwa państwa, a nie, jak w późniejszych przypadkach, przez ich koalicje na kongresach.
1Th. IV 117-119; Diod. XII 73.
2Th. V 16; R. P. Legon,The Peace of Nicias, JPR VI, 1969, s. 329.
3B. Bravo, M. Węcławski, E. Wipszycka, A. Wolicki, Historia Starożytnych Greków, tom II, Okres Klasyczny, Warszawa 2008, s. 189.
4Th. V 18; Diod. XII 74.
5Th. V 19; A. Andrews, D. M. Lewis, Note on the Peace of Nikias, JHS LXXVII, 1957, s. 180.
6Th. V 21-24; Diod, XII 74; D. Kagan, Corinthian Diplomacy after the Peace of Nicias, AJPh, LXXXI, 1960, s. 298-299; D. Kagan, Argive Politics and Policy after the Peace of Nicias, CPh LVII, 1962, s. 210; N. Geske, Nicias und das Volk von Athen im Archidamischen Krieg, Stuttgart 2005, s. 160.
7R. Seager, After the Peace of Nicias: Diplomacy and Policy 421-416 B.C., CQ XXVI, 1976, s. 252; 262-263; P. J. Rhodes, Making and breaking treaties in the Greek world [w:] War and Peace in the Ancient and Medieval History, New York 2008, s. 9-12; B. Bravo, M. Węcławski, E. Wipszycka, A. Wolicki, op. cit., s. 191-92.
8S. B. Pomeroy, S. M. Burnstein, W. Donald, J. T. Roberts, op. cit.,s. 375.