Kategoria: Koine Eirene (Page 2 of 2)

---

Negocjacje

Kolejnym znaczącym krokiem w ewolucji Koine Eirene był pokój Nikiasza zawarty w 421 między Spartą a Atenami. Kończył on pierwszy okres wojny peloponeskiej zwany archidamijskim. Obie strony były wtedy chwilowo wyczerpane konfliktem i nie widziały szans na swoje ostateczne zwycięstwo. Dla tego były zainteresowane zawarciem pokoju.

Poprzedził go roczny rozejm między oboma państwami, w czasie, którego prowadzono negocjacje pokojowe¹. Po zakończeniu rozejmu Ateńczycy spróbowali przechylić losy wojny na swoją korzyść. Skończyło się to śmiercią głównych zwolenników dalszego prowadzenia wojny po obu stronach. Dzięki temu do głosu doszli politycy, którzy dążyli do zakończenia konfliktu².

Negocjacje były prowadzone najprawdopodobniej w Delfach. Wskazuje na to umiejscowienie ich na początku tekstu traktatu. Zajmowały one również ważne miejsce w umowie rozejmowej³. Rozmowy trwały dość długo i zakończyły się dopiero po groźbie Sparty, że założy ona bazy w Attyce w celu jej całorocznej okupacji.

Warunki traktatów

Traktat pokojowy był dość szczegółowy i został zawarty na pięćdziesiąt lat. Obie strony uzgodniły, które miasta miały zostać oddane drugiej stronie oraz jakie będą zasady zwrotu jeńców. Kopie traktatu miały zostać złożone w Olimpii, Delfach, na Istmie Korynckim, w Atenach i w Sparcie⁴. Każda ze stron wysłała po siedemnaście osób do podpisania go. Wśród nich byli obaj królowie spartańscy, natomiast stronę ateńską reprezentowało wielu spośród czołowych polityków. Traktat miał być ratyfikowany przez sojuszników Sparty. Państwa Ateńskiej Arche były reprezentowane przez Ateny⁵.

Traktat Nikiasza ten nie wystarczył do zapewnienia pokoju w Helladzie. Głównym powodem była niechęć sojuszników Sparty do wypełnienia jego warunków. Zaczęli oni tworzyć koalicję wymierzoną przeciwko obu mocarstwom greckim. Wobec tego Sparta zwróciła się do Aten z propozycją zawarcia sojuszu. Oba państwa zgodziły się na nie wszczynanie wojny bez zgody drugiego. W przypadku ataku na któreś z państw, drugie miało udzielić mu pomocy. Ponadto w przypadku buntu helotów Ateny zobowiązywały się wesprzeć Spartan. Sojusz miał obowiązywać przez pięćdziesiąt lat i być odnawiany co roku. Jego kopie złożono w Atenach i Sparcie, a podpisały go te same osoby, co poprzedni traktat⁶.

Układy o pokoju i o sojuszu między Atenami a Spartą należy traktować łącznie. Ponieważ ich treść się uzupełnia i tworzy całość, która pozwala na wskazanie konkretnych cech Koine Eirene. Jest to rezygnacja z wojen między oboma państwami oraz próba ustalenia stref wpływów. Dzięki temu miały wygasnąć przyczyny konfliktów. Ponadto oba państwa próbowały narzucić swoją wolę reszcie Greków i zagrozić sankcjami na wypadek nie zastosowania się do jego warunków⁷.

Mimo niezapisanych wprost warunków o autonomii polis pojawiają się informacje o ograniczeniu ich stosowania w stosunku do państw należących do Arche. Wysłanie licznych delegacji do podpisania traktatów wskazuje na znaczną rolę, jaką im przypisywano. Obejmowały one swoim zasięgiem również całą Helladę. Na ich charakter wskazuje również złożenie jego kopii w Delfach oraz Istmie Korynckim.

Interpretacja

Jednak nie można Pokoju Nikiasza uznać za pełną formę Koine Eirene. Jest to związane z istnieniem dwóch państw hegemonicznych w Helladzie. Ponadto oba mocarstwa uważały, że traktaty nie mają formy nieograniczonej w czasie i mogą wygasnąć po kilku latach⁸. To ograniczenie nie występowało w późniejszych traktatach dotyczących Koine Eirene. Jego treść jest dość szczegółowa, co nie występuje w Koine Eirene. Również istnienie dwóch traktatów nie występowało w klasycznej formie pokoju powszechnego. Warunki traktatu były ustalane przez dwa państwa, a nie, jak w późniejszych przypadkach, przez ich koalicje na kongresach.

1Th. IV 117-119; Diod. XII 73.

2Th. V 16; R. P. Legon,The Peace of Nicias, JPR VI, 1969, s. 329.

3B. Bravo, M. Węcławski, E. Wipszycka, A. Wolicki, Historia Starożytnych Greków, tom II, Okres Klasyczny, Warszawa 2008, s. 189.

4Th. V 18; Diod. XII 74.

5Th. V 19; A. Andrews, D. M. Lewis, Note on the Peace of Nikias, JHS LXXVII, 1957, s. 180.

6Th. V 21-24; Diod, XII 74; D. Kagan, Corinthian Diplomacy after the Peace of Nicias, AJPh, LXXXI, 1960, s. 298-299; D. Kagan, Argive Politics and Policy after the Peace of Nicias, CPh LVII, 1962, s. 210; N. Geske, Nicias und das Volk von Athen im Archidamischen Krieg, Stuttgart 2005, s. 160.

7R. Seager, After the Peace of Nicias: Diplomacy and Policy 421-416 B.C., CQ XXVI, 1976, s. 252; 262-263; P. J. Rhodes, Making and breaking treaties in the Greek world [w:] War and Peace in the Ancient and Medieval History, New York 2008, s. 9-12; B. Bravo, M. Węcławski, E. Wipszycka, A. Wolicki, op. cit., s. 191-92.

8S. B. Pomeroy, S. M. Burnstein, W. Donald, J. T. Roberts, op. cit.,s. 375.

Walki na Sycylii

Pierwszą próbę wielostronnego zakończenia walk w czasie wojny peloponeskiej był Kongres w Gela w 424 roku. Polis greckie na Sycylii były zaangażowane w ten konflikt tylko pośrednio. Związane to było z działaniami Aten, które podsycały występujący od początku kolonizacji konflikt między Dorami a Jonami na tej wyspie¹.

Ateńskie zaangażowanie w sprawy sycylijskie było związane sojuszami, jakie zawarli z tamtejszymi państw². W tym okresie Ateńczycy nie rozważali podboju wyspy, a jedynie powstrzymanie dostaw zboża na Peloponez³. W wojnie na Sycylii, a szczególnie podczas walk o opanowanie Cieśniny Mesyńskiej sukcesy odnosili syrakuzańczycy.⁴ W następstwie tego wiele tamtejszych państw postanowiło zakończyć konflikt. Pierwszymi z nich była Gela i Kamaryna. Pierwsza z nich wspierała Ateny, natomiast druga był sojusznikiem Syrakuz.

Po podpisaniu traktatu przez te dwa państwa, do Gelai zaczęli napływać wysłannicy wielu państw sycylijskich⁵. Przez dłuższy czas toczyły się debaty nad formułą zakończenia walk oraz jej warunkami. Najważniejsze dla dyskusji wystąpienie wygłosił Hermokrates. Dowodził on, że Syrakuzy są zainteresowane jej skończeniem. Wskazywał, że prawdziwym zagrożeniem dla wolności państw sycylijskich są Ateny, które dążą do podboju Sycylii. Jest to dla nich naturalne i ma związek z ich imperializmem. Wobec tego powinno zapomnieć o animozjach między różnymi szczepami Greków. Sycylijczycy powinni się bronić przed tym i powstrzymać Ateńczyków przed realizacją tego celu. Dlatego należy zakończyć wojny między Grekami bez rozstrzygania win i przeciągania negocjacji. Następnie trzeba wyrzucić Ateńczyków z Sycylii i nie pozwalać im na ponowną interwencję⁶.

Kongres pokojowy

Grecy zgromadzeni na Kongresie postanowili przyjąć propozycję Hermokratesa. Zawarli traktat, w myśl, którego zakończono wszystkie wojny. Wszystkie państwa, które zawierały pokój utrzymały tereny posiadane przez nie. Jedynie Kamarina za drobną opłatą, dostała kawałek terytorium syrakuzańskiego. Sojusznicy ateńscy poinformowali strategów ateńskich o pokoju i odesłali ich do domu. Dowódcy wojsk ekspedycyjnych byli zadowoleni takim rozwojem sytuacji i bez problemów opuścili Sycylię. W Atenach jednak stanęli przed sądem za niezrealizowanie celów wyprawy⁷.

W tym traktacie widzimy pierwsze cechy charakterystyczne w przyszłości dla koine eirene. Jest to mianowicie zamrożenie sporów między sygnatariuszami przez zachowanie przez nich status quo. Wszystkie państwa utrzymały autonomię i nie stawały się zależne od innych, w jakikolwiek sposób. Ponadto wszyscy zgadzali się na zwalczanie każdej interwencji zewnętrznej w sprawy sycylijskie. Tym samym starały się utrzymać stan, jaki osiągnęły dzięki zawarciu pokoju.

Oprócz cech, wskazujących na charakter tego pokoju, jako koine eirene, występują tam znaczące różnice. Również brakuje informacji, o wprowadzeniu zakaz prowadzenia wojen między państwami Greków sycylijskich. Co skutkowało brakiem kar za złamanie warunków pokoju.

1G. Lach, Wyprawa sycylijska 415-413 p.n.e., Warszawa 2007, s. 9.

2Th. III 86; Diod. XII 54; B. Bosworth, Athens’ First Intervention in Sicily: Thucydides and the Sicilian Tradition, CQ XXXXII, 1992, s. 50.

3H. D. Westlake, Athenian Aims in Sicily, 427-424 B.C.: A Study in Thucydidean Motivation, Historia IX, 1960, s. 389-90.

4Th. IV 1.

5Ibidem. IV 58.

6Ibidem. IV 59-64.

7Ibidem, IV 65; R. Kulesza, op. cit., s. 119.

Więcej na temat ówczesnej sytuacji na Sycylii poniżej.

https://www.jstor.org/stable/j.ctvbj7grj

---

Wojna lelantyjska

Pierwszym poświadczonym w źródłach konfliktem między blokami państw była wojna lelantyjska. Miała ona miejsce w VII wieku i jej przyczyną był spór między Chalkis a Eretrią o ziemie uprawne leżące między nimi¹. Obie strony zebrały sojuszników, z których część bezpośrednio włączyła się do walki. Nie ma jednak zbyt wielu informacji o warunkach, na jakich się ten konflikt zakończył². Wobec tego niemożliwe jest ustalenie, czy zastosowano w nim Koine eirene. Podobnie było z innymi wojnami z epoki archaicznej, które przekraczały wymiar konfliktu między dwoma państwami.

Wojny z piątego wieku

Także w czasie wojen perskich nie wykorzystano koine eirene. Zawieszenie konfliktów między członkami związku helleńskiego było jednorazową akcją. Nie obejmowało również wszystkich państw greckich. Wskazują na to relacje między Atenami a Eginą, które zarówno przed, jak i po wojnach perskich miały taki sam charakter³.

Pierwsze znane przypadki zastosowania Koine Eirene było bezpośrednio związane z wytworzeniem się dwóch związków politycznych, Symmachii Spartańskiej oraz Arche Ateńskiej, które powstały w połowie V wieku⁴. Rywalizacja między Atenami i Spartą o hegemonię w Helladzie doprowadziła do wybuchu konfliktów pomiędzy nimi.

Organizacje te różniły się strukturami, oraz stopniem ingerencji państwa przewodzącego. Również miały one inne cele pierwotne. Symmachia miała zapewnić Sparcie i jej sojusznikom ochronę przed Atenami.⁵ Natomiast Arche wyewoluowało ze Związku Delijskiego, który miał za zadanie powstrzymywać Persję przed wkroczeniem na Morze Egejskiego. Po przekształceniu się w imperium ateńskie miała wspierać finansowo i materiałowo hegemona⁶. Oprócz Grecji kontynentalnej i Morza Egejskiego dużą rolę pojawienie się Koine Eirene miała Sycylia.

Pierwszy znany traktat kończący wojnę między blokami państw w Helladzie w piątym wieku miał miejsce w 446 roku⁷. Wygaszał on tzw. I wojnę peloponeską i jest znany, jako pokój trzydziestoletni. Nie można go traktować jako Koine Eirene. Wskazuje na to brak kilku kluczowych aspektów. Ateny, jak i Sparta, nie współpracowały w celu eliminacji przypadków jego łamania. Nie wskazano również kar za naruszenie jego postanowień. Brakuje ponadto informacji, czy traktat ten podpisały tylko Sparta i Ateny, czy też ktoś jeszcze. Był on ograniczony czasowo i nie obejmował swoim zasięgiem całej Grecji. Nie zawarto w nim zapisów dotyczących autonomii poleis. Był on tylko próbą ustalenia stref wpływów⁸.

Wojna Peloponeska

Konfliktem, który najbardziej przyczynił się do ukształtowania Koine Eirene była wojna peloponeska. Jej zasięg, obejmujący dużą część ziem zamieszkanych przez Greków zmuszał do stworzenia metody na zakończenie wojny na wszystkich terenach, na których była ona prowadzona. Było to związane z intensywnością działań i wpływem ich na gospodarkę i społeczeństwa państw greckich. Na skutek tego lokalne porozumienia nie dawały szans na zakończenie konfliktu⁹.

1Th, I 15. A. R. Burn, The So-Called „Trade Leagues” in Early Greek History and the Lelantine War, JHS XLIX, 1929, s. 31-34; D.W. Bradeen, The Leantine War and Pheidon of Argos, TAPhA LXXVIII, 1949 s. 240-241; O. Murray, Narodziny Grecji, Warszawa 2004, s. 106; S. B. Pomeroy, S. M. Burnstein, W. Donald, J. T. Roberts, Starożytna Grecja, Warszawa 2010, s. 178.

2A. R. Burn, op cit., s. 35-37; O. Murray, op. cit.,s. 107-8.

3Hdt. VII 145; J. A. O. Larsen, Federation for Peace in Ancient Greece, CPh XXXIX, 1944, s. 152; T. Figuera, Herodotus on the early hostilites between Aegina and Athens, AJPh CVI, 1985, s. 67-68; A. Tronsen, The Hellenic League of 480 B.C. – Fact or ideological fiction?, AC XXXIV, 1991, s. 104-105; O. Murray, op. cit., s. 377; G. Lach, Salamina-Plateje, Warszawa 2010, s.124.

4R. Kulesza, Wojna peloponeska, Warszawa 2006, s. 45.

5Dyskusja nad momentem powstania Symmachii Spartańskiej jest oparta o dwa odmienne stanowiska. Tradycyjnie uznawano, że jej początki miały miejsce w VI lub nawet VII wiekiem. Miało być to związane z zaprzestaniem wcielania nowych terenów do państwa spartańskiego po II wojnie mesyńskiej. Pogląd ten można zauważyć między innymi w pracach G. Busolt, Die Lakedamioner und ihre Bundesgenossen, Leipzig 1878; J. A. O. Larsen, Sparta and the Ionian Revolt: A study of Spartan Foregin Policy and the Genesis of the Pelopponesian League, CP XXVII, 1931; G.M.E. de Ste.Croix, The orgines of the Peloponnesian War, London 1972; P. Cartladge, The orgins and organization of the Pelopponesian League, [w:] M. Whitby, Sparta, London 2002, s. 223-229; J. A. Caprio, An Allied History of the Peloponnesian League: Elis, Tegea, and Mantinea, Ottawa2005, s. 4-5. Najnowsze badania wskazują na możliwość powstania jej dopiero w połowie V wieku w reakcji na powstanie Arche Ateńskiej. Stanowisko to widać w A. Wolicki, Symmachia Spartańska w VI-V w. p.n.e., Warszawa 2012, s. 237-241.

6W. K. Pritchett, The Transfer of the Delian Treasury, Historia XVIII, 1969, s. 20-21.

7Th. I 23; Diod. XII 7; N. O. Brown, Pindar, Sophocles and Thirty Years’ Peace, TPhA LXXXI, 1951, s. 2-3; A. Wolicki, op. cit., s. 232-3.

8A. J. Holladay, Sparta’s role in the First Peloponnesian War, JHS XCVII, 1977, s. 60-61; A. Wolicki, op. cit., s. 232-33.

9D. Musti, L’Economica in Grecia, Bari 1981, s. 105-106.

---

Dla tych co się zastanawiają jak wymawiać Eirene.

Koine Eirene było grecką nazwą na pokój powszechny. Była to jedna z pierwszych prób zakończenia wojen, nie między dwoma państwami. A pomiędzy znaczną ich grupą.

Podstawowym warunkiem do uznania pokoju za powszechny jest brak jego ograniczenia tylko do dwóch państw. Musiał on dotyczyć wielu polis. Drugim kluczowym warunkiem było zawarcie go w intencji zakończenia za jego pomocą wojen w danym regionie. Ponadto miał podawać warunki, pod jakimi poszczególne państwa zobowiązywały się do zakończenia walk oraz wprowadzały sankcje dla państw, które łamałyby jego postanowienia. Ich ustalenie musiało być poprzedzone rozmowami między państwami przystępującymi do niego. Polis będące jego sygnatariuszami najczęściej zatrzymywały tereny posiadane ówcześnie. Pokój był ponadto zaprzysiężony przez większość państw biorących udział w konflikcie. Kluczowym warunkiem Koine Eirene była również autonomia poleis.

---

Terminologia

Termin koine eirene użył po raz pierwszy Andokides¹. Jest on połączeniem słowa koine (κοινη) oznaczającego powszechny, oraz εἰρήνη, które było interpretowane jako stan pokoju będący odwrotnością wojny πόλεμος².

W czwartym wieku wyrażenie koine eirene pojawia się w źródłach siedem razy. Oprócz wspomnianego wyżej Andokidesa jest ono również u Aeschinesa, trzykrotnie w jednej z mów Demostenesa i dwukrotnie w jednej inskrypcji.³ O wiele częściej pojawia się ten termin u Diodora który korzystał z Efora przy pisaniu XV i XVI księgi.⁴ Natomiast ani razu nie posługują się nim Ksenofont oraz Isokrates. Mimo tego opisują oni warunki traktatów, które należy uznać za koine eirene.

Pojęcie autonomii

Najważniejszym terminem pojawiającym się w przypadku zawierania koine eirene była αὐτονόμους. Jej znaczenie było bardziej obszerne niż dzisiaj. Oznaczała możliwość samodzielnego podejmowania decyzji przez państwo. Pojęcie to było znane w Grecji od dawna. Szczególną rolę w zmianie jego rozumienia miał Pokój Królewski⁵. Uznanie polis za posiadające autonomię było spornym punktem. Szczególnie przypadki federacji państw (Związek Beocki, Związek Chalkidycki) był problematyczne. Polis przystępowały do nich z reguły dobrowolnie i zgadzały się wtedy na oddanie części ze swojej samodzielności organom wspólnym związku. Inne państwa jak Ateny często nie postrzegały tego problemu za istotny⁶.

1Andc. III 17.

2L. Santi Amantini, Terminologia degli accordi di pace nelle epigrafii e nelle fonti letterarie greche, [w:] Atti del II Seminario Internazionale sui Lessici Tecnici Greci e Latini, 1997, s. 213-231; A. Wolicki, Symachia Spartańska w VI i V w. p.n.e., Warszawa 2012, s. 246-250.

3Andc. III 17; Aeshin. III 254; Dem XVII 2 4 17; IG II² 236.

4Diod., XV 5 38 45 50 51 70 76 89 90 94, XVI 60, XVII 9, XX 46.

5T. T. B. Ryder, Koine Eirene, London 1965, s. 6; A. G. Kenn, Where the Boiotian Poleis Autonomai? [w:] More studies in the Ancient Greece polis, Stuttgart 1999, s. 123-124.

6A. G. Kenn, s. 116-117.

https://openlibrary.org/works/OL10362531W/Koine_eirene